Terwijl ik dit schrijf, stemt de bevolking van de Krim in een onwettig referendum voor aansluiting bij Rusland. Hoe stuitend ver Poetin ook gaat met zijn machtsgreep op de Krim en misschien in andere regio’s van Oekraïne: de vraag is of de bevolking in de rest van het land het lot in eigen hand zal houden.

Kunnen kiezen
Oekraïne grenst aan Roemenië. Na de val van Ceaușescu in 1989 heeft Roemenië zich ontworsteld aan de Russische knoet en consequent gekozen voor samenwerking met Europa. Het land werd in 2004 lid van de NAVO en in 2007 van de EU. Roemenië maakt een ingrijpende economische, politieke en maatschappelijke transformatie door. Hoe moeizaam dit proces ook verloopt: het recht op zelfbeschikking heeft het land en zijn inwoners binnen een generatie veel vooruitgang gebracht. Het is de vraag of ook de bevolking van Oekraïne in staat is de duidelijk kenbaar gemaakte keuze voor samenwerking met Europa daadwerkelijk te effectueren. 

Naar Lviv
Hoewel 400.000 inwoners van Oekraïne Roemeens als eerste taal spreken, zijn de verschillen tussen de beide landen immens. Het is alweer een poosje geleden dat ik dat aan den lijve ondervond. Een van onze opdrachtgevers werkte samen met een IT-dienstverlener in Lviv, een stad in het westen van Oekraïne. Het ging om grote projecten voor onder meer WoltersKluwer en Reed Elsevier. Volgens onze opdrachtgever was er technisch overleg nodig. Omdat wij het belangrijk vinden onze partners te kennen, besloten een van onze operational managers en ik naar Lviv toe te gaan.

Ma Flodder
In wat achteraf het beste is te benoemen als een vlaag van verstandsverbijstering, besloten we de reis van 800 kilometer niet per vliegtuig, maar per auto af te leggen. Nog voordat we Oekraïne hadden bereikt, deed zich het eerste probleem voor: de grens. Na drie uur wachten werden we overgeleverd aan een potige douanier. Ze leek sprekend op Ma Flodder. Ze droeg behalve haar kaplaarzen een indrukwekkend uniform en onderwierp ons aan een indringend kruisverhoor in het Oekraïens, Duits, Engels en Roemeens. Op zeker moment wilde ze weten hoeveel valuta we bij ons hadden. Toen ik haar dat vertelde wilde ze het natellen. Bij het natellen bleek ik enkele honderden Duitse marken meer bij me te hebben dan ik dacht. Volgens haar geheel eigen logica wilde ze dit geld vervolgens confisqueren vanwege een poging tot illegale invoer van buitenlandse valuta. Ze wilde niet alleen het verschil in beslag nemen, maar alles. Ik zal u niet lastig vallen met de details van de discussie die volgde, maar fraai was het niet. Wat me echter nog steeds met enige trots vervult, is dat het ons uiteindelijk lukte zonder betaling van steekpenningen over de grens te komen.

Banden
Daarmee begonnen de problemen pas goed. Het wegennet in het zuiden van Oekraïne is buitengewoon slecht. Op de kaart staan weliswaar snelwegen, maar in de praktijk zitten die vol grote diepe kraters. Al slalommend maakten we met een slakkengangetje van 20/30 km per uur nauwelijks voortgang. Bewegwijzering ontbrak vrijwel geheel. Als we al eens een straatnaambord zagen, was dat in het cyrillische alfabet. Diep in de nacht, in the middle of nowhere, reden we in een kuil beide rechterbanden aan gort. Natuurlijk hadden we maar één reserverwiel. Wonder boven wonder lukte het ons de plaatselijke bandenhandelaar te vinden, die bovendien bereid was uit bed te komen om ons een paar banden te verkopen.

Ontsteld
Al met al kostte alleen al de heenreis meer dan 24 uur. Ruim zeven jaar later lijkt het allemaal een amusant avontuur en hoewel ik het achteraf niet had willen missen, was het een harde confrontatie met de alledaagse ellende van het leven in Oekraïne. De armoede, de corruptie, het wanbestuur en vooral de uitzichtloosheid van de situatie maakten een diepe indruk. Hier in Roemenië zie ik hoeveel er kan veranderen binnen de relatief korte periode van een generatie. Terug in Craiova voelde ik me behalve opgelucht over mijn terugkeer vooral ontsteld over de hardnekkigheid van de status quo in Oekraïne.   

Contrast
Persoonlijk ben ik ervan overtuigd dat de toekomst van Europa is gebaat bij méér Europa. Bij meer democratie, meer rechtsstaat en meer kansen. In Roemenië en in een lange reeks andere landen werkt het: ze laten zien dat economische groei en maatschappelijke ontwikkeling elkaar kunnen versterken. Roemenië grenst nog steeds aan Oekraïne. Ik ben niet al te optimistisch over de vooruitzichten van Oekraïne. Maar wat ben ik blij dat ik in het relatief stabiele, zich snel ontwikkelende en steeds democratischer Roemenië woon en werk.